hymn

Vexilla regis prodeunt jest jednym z najważniejszych hymnów łacińskich. Utrzymany w metrum dymetru jambicznego. Autorem słów dzieła jest wczesnośredniowieczny biskup katolicki i poeta łaciński Wenancjusz Fortunat, biskup Poitiers. Hymn został wykonany po raz pierwszy w procesji w dniu 19 listopada 569 roku, gdy relikwia Prawdziwego Krzyża została wysłana przez bizantyjskiego cesarza Justyna II na prośbę królowej Franków św. Radegundy (żony Chlotara I) do ufundowanego przez nią klasztoru Świętego Krzyża w Poitiers.

Pierwotnie hymn ten był pamiątką odbywającego się w Wielki Piątek Mszału Rzymskiego, kiedy Najświętszy Sakrament jest niesiony w procesji z repozytorium do ołtarza, jednak używany jest głównie w oficjum z Brewiarza Rzymskiego – z nieszporów od soboty przed Pasją niedzielną codziennie do Wielkiego Czwartku i do nieszporów święta Podwyższenia Krzyża Świętego. Przed Soborem watykańskim II hymn znajdował się również w brewiarzu na nieistniejące już święto Znalezienia Krzyża Pańskiego. Pierwotnie hymn składał się z 8 strof. W X wieku strofy 7 i 8 były stopniowo zastępowane przez nowe („O crux ave, spes unica”), ponadto dodana została doksologia „Te summa Deus Trinitas”.

Vexilla, o których mowa w hymnie, to oznaki (narzędzia) Męki Pańskiej – wśród nich przede wszystkim Krzyż Święty. Według późniejszej interpretacji symbolicznej miały reprezentować chrzest, eucharystię i inne sakramenty. Clichtoveus Jodocus (XIV-wieczny flamandzki humanista i teolog) wyjaśnia, że tak jak vexilla (łac. vexillum – sztandar, chorągiew, oddział) jest wojskowym insygnium królów i książąt, tak dla Chrystusa jest to krzyż, włócznia i inne narzędzia Pasji, którymi „on walczył przeciw prastarym wrogom i odrzucił księcia tego świata”.